Co to jest wypalenie zawodowe? Jakie są jego objawy? Czy wypalenie zawodowe to choroba? Po ilu latach pracy zawodowej może dopaść nas wypalenie zawodowe? Jakie są przyczyny zespołu wypalenia zawodowego?
Z najnowszego badania ADP „People at Work 2022: A Global Workforce View” wynika, że co czwarty Polak (23,59 proc.) czuje się wypalony zawodowo… Wypalenie zawodowe to nie tylko modne słowo, które pojawia się w rozmowach przy kawie. To realny problem, który dotyka coraz więcej osób w naszym współczesnym świecie. Jak zatem rozpoznać, że jesteś na skraju wypalenia? Zapraszamy do lektury!
Po raz pierwszy terminu „wypalenie zawodowe” użyto w 1974 r. w Stanach Zjednoczonych. Psychiatra Herbert Freudenberger i psycholożka społeczna Christina Maslach prowadzili w tym czasie (osobno) badania nad zespołem wypalenia zawodowego.
Herbert J. Freudenberger określił wypalenie jako stan wyczerpania jednostki, spowodowany nadmiernymi zadaniami stawianymi jej przez fizyczne lub społeczne środowisko pracy. Jego zdaniem, na zespół wypalenia składają się swoiste objawy przejawiające się na poziomie fizycznym, behawioralnym oraz psychologicznym.
Christina Maslach, która obecnie uważana za główny autorytet w tej dziedzinie przedstawiła inną definicję wypalenia zawodowego. Według niej jest to zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób.
Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób wypalenie zawodowe (ang. burnout) to syndrom zawodowy, którego efektem jest przewlekły stres w miejscu pracy, z którym nie udało się skutecznie poradzić.
WHO podkreśliło, że wypalenie zawodowe odnosi się wyłącznie do sfery zawodowej i nie powinno być stosowane do opisywania doświadczeń w innych obszarach życia.
Wypalenie zawodowe jest często postrzegane jako stan wynikający z chronicznego stresu w miejscu pracy, a jego klasyfikacja jako "choroba" była przedmiotem debat wśród ekspertów i organizacji zdrowotnych przez wiele lat.
W 2019 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wpisała wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2022 roku klasyfikując je jako syndrom a nie chorobę samą w sobie.
Mimo że zespół wypalenia zawodowego sam w sobie nie jest klasyfikowany jako choroba, może prowadzić do wielu poważnych problemów zdrowotnych: zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Może to obejmować problemy z układem sercowo-naczyniowym, zaburzenia snu, depresję, lęk i wiele innych schorzeń.
W praktyce klinicznej diagnoza wypalenia zawodowego często służy jako punkt wyjścia do zidentyfikowania i leczenia powiązanych problemów zdrowotnych. Ważne jest, aby osoby doświadczające objawów wypalenia zawodowego szukały wsparcia i pomocy, aby zapobiegać dalszym problemom zdrowotnych.
Wypalenie zawodowe to stan przewlekłego fizycznego i emocjonalnego wyczerpania, często połączony z poczuciem obniżonej osobistej skuteczności, cynizmem i negatywnym stosunkiem do pracy. Oto najczęstsze objawy wypalenia zawodowego:
Stałe uczucie wyczerpania, które nie ustępuje nawet po dłuższym odpoczynku. Poranne wstawanie staje się wyzwaniem, a przez cały dzień panuje uczucie znużenia.
Trudności z koncentracją, brak zapału do wykonywania zadań, uczucie, że praca nie przynosi żadnych efektów.
Utrata zainteresowania pracą, negatywny stosunek do obowiązków, klientów czy współpracowników. Może to objawiać się ironią, sarkazmem czy brakiem zaangażowania.
Odczucie odseparowania od innych, unikanie spotkań czy interakcji z kolegami z pracy, poczucie samotności nawet wśród ludzi.
Wątpliwości co do własnych kompetencji, poczucie, że nie spełnia się oczekiwań, stałe porównywanie się z innymi i poczucie, że jest się gorszym.
Zwiększone spożycie alkoholu, papierosów czy niezdrowego jedzenia jako sposób radzenia sobie ze stresem. Może to również objawiać się unikaniem pracy, częstymi zwolnieniami lekarskimi czy opóźnieniami.
Nawet jeśli coś się udaje, nie odczuwasz z tego powodu radości. Osiągnięcia są bagatelizowane lub uważane za niewystarczające.
Jeśli zauważasz u siebie powyższe objawy, to sygnał, że możesz być na skraju wypalenia zawodowego. Pamiętaj, że nie jesteś sam i wiele osób przechodzi przez podobne doświadczenia. Ważne jest, aby szukać wsparcia. Rozmawiaj z bliskimi, przełożonymi czy specjalistami. Na początek możesz skorzystać z darmowego e-booka „Ciemniejsza strona życia. Dlaczego nie jest tak, jak sobie wymarzyliśmy”. Dowiesz się z niego (między innymi) co na temat wypalenia zawodowego pisze wybitny specjalista dr hab. n. hum. Waldemar Świętochowski. Wypalenie zawodowe to wyzwanie, ale z odpowiednim podejściem można je pokonać.
Każda osoba jest inna, a czynniki prowadzące do wypalenia mogą się różnić w zależności od indywidualnych okoliczności, branży czy kultury organizacyjnej. Ważne jest, aby organizacje były świadome tych czynników i podejmowały działania w celu ich minimalizacji.
1. Nadmierna praca. Praca przez długie godziny, brak czasu na odpoczynek i regenerację, ciągłe odczucie presji czasu.
2. Brak kontroli. Poczucie, że nie ma się wpływu na swoją pracę, decyzje, harmonogram czy zasoby.
3. Niewystarczające wynagrodzenie. Odczucie, że wynagrodzenie nie odpowiada wysiłkowi włożonemu w pracę lub że nie jest ono konkurencyjne w porównaniu z innymi w branży.
4. Niesprawiedliwość. Poczucie, że jest się traktowanym niesprawiedliwie, brak równości w traktowaniu, promocjach czy wynagrodzeniu.
5. Konflikty wartości. Niezgodność między wartościami pracownika a wartościami organizacji.
6. Niejasne role i oczekiwania. Brak jasności co do tego, czego się od pracownika oczekuje, co może prowadzić do frustracji i stresu.
7. Brak wsparcia społecznego. Brak wsparcia ze strony przełożonych, kolegów z pracy czy rodziny.
8. Brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Trudności w pogodzeniu obowiązków zawodowych z życiem rodzinnym i prywatnym.
9. Monotonia i brak wyzwań. Wykonywanie rutynowych, monotonnych zadań bez możliwości rozwoju czy stawiania czoła nowym wyzwaniom.
10. Brak uznania i feedbacku. Brak pozytywnego feedbacku, uznania za dobrze wykonaną pracę czy możliwości awansu.
11. Niepewność związana z pracą. Obawy o stabilność zatrudnienia, ciągłe zmiany w organizacji, brak pewności co do przyszłości zawodowej.
12. Konflikty interpersonalne. Problemy w relacjach z przełożonymi, kolegami z pracy czy podwładnymi.
13. Brak możliwości rozwoju. Brak możliwości szkolenia, awansu czy rozwoju zawodowego.
Sprawdź również: Co daje joga i dlaczego ma dobry wpływ zarówno na ciało, jak i duszę?
Zespół wypalenia zawodowego może pojawić się w różnym czasie w zależności od wielu czynników jak m.in. intensywność stresu w miejscu pracy, indywidualne cechy charakteru, wsparcie społeczne i inne okoliczności życiowe. Dla niektórych osób objawy wypalenia zawodowego mogą pojawić się po zaledwie kilku miesiącach intensywnej pracy w stresującym środowisku, podczas gdy inni mogą pracować w podobnych warunkach przez wiele lat, zanim doświadczą wypalenia.
Wypalenie zawodowe rozwija się stopniowo i może przybierać różne wymiary. Choć różne źródła mogą nieco inaczej je klasyfikować my skupimy się na podejściu wspomnianej już przez nas czołowej badaczki w tej dziedzinie. Według Christiny Maslach wypalenie zawodowe (Burnout) charakteryzuje się trzema głównymi wymiarami.
Wczesna interwencja, wsparcie psychologiczne, zmiany w środowisku pracy czy dostosowanie obciążeń zawodowych mogą pomóc w zapobieganiu pełnemu wypaleniu i jego negatywnym skutkom dla zdrowia i życia zawodowego. Co do grup zawodowych bardziej narażonych na syndrom wypalenia zawodowego, badania wskazują, że niektóre zawody są bardziej podatne na wypalenie zawodowe z powodu specyfiki pracy, wymagań i stresorów związanych z danym zawodem. Jakich zawodów to dotyczy?
Leczenie wypalenia zawodowego (syndromu burnout) wymaga zintegrowanego podejścia, które uwzględnia zarówno indywidualne, jak i organizacyjne czynniki. Oto kilka kroków, które można podjąć w celu leczenia i zapobiegania wypaleniu zawodowemu.
Rozpoznanie problemu. Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie, że doświadczasz wypalenia zawodowego. Samo przyznanie się do tego może być ważnym krokiem w kierunku zdrowienia.
Wsparcie psychologiczne. Terapia indywidualna z psychologiem lub psychoterapeutą może pomóc w zrozumieniu przyczyn wypalenia, radzeniu sobie ze stresem i rozwijaniu nowych strategii radzenia sobie z trudnościami.
Zmiana trybu życia. Regularne ćwiczenia, zdrowa dieta, dbanie o odpowiednią ilość snu i techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga, mogą pomóc w radzeniu sobie z objawami wypalenia.
Ustalanie granic. Nauka mówienia "nie", ustalanie priorytetów i delegowanie obowiązków mogą pomóc w zarządzaniu obciążeniem pracy.
Uważny wypoczynek. Regularne przerwy w ciągu dnia, dni wolne od pracy i dłuższe wakacje mogą pomóc w regeneracji i odzyskaniu energii.
Wsparcie społeczne. Rozmowy z rodziną, przyjaciółmi czy kolegami z pracy mogą pomóc w radzeniu sobie z trudnościami i poczuciu izolacji związanym z wypaleniem zawodowym.
Szkolenia i warsztaty. Uczestnictwo w szkoleniach dotyczących radzenia sobie ze stresem, zarządzania czasem czy komunikacji może pomóc w rozwijaniu nowych umiejętności niezbędnych do radzenia sobie z trudnościami w miejscu pracy.
Zmiany w miejscu pracy. W niektórych przypadkach konieczne może być wprowadzenie zmian w środowisku pracy, takich jak zmiana stanowiska, działu czy nawet zmiana pracy.
Wsparcie organizacyjne. Organizacje mogą wprowadzać programy wsparcia dla pracowników, takie jak elastyczne godziny pracy, programy wsparcia dla pracowników czy szkolenia z zakresu zarządzania stresem.
Leczenie farmakologiczne. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy wypalenie zawodowe wiąże się z depresją czy lękiem, leczenie farmakologiczne może być konieczne. Ważne jest konsultowanie się z lekarzem w tej kwestii.
Rozwój osobisty. Działania takie jak coaching, mentoring czy rozwijanie nowych umiejętności mogą pomóc w odzyskaniu poczucia celu i satysfakcji z pracy.
Sprawdź również: Trzy sprawdzone metody działania, które pozwolą trwale zmienić nawyki żywieniowe
Wypalenie zawodowe może pojawić się w różnym czasie w zależności od indywidualnych okoliczności, środowiska pracy i innych czynników. Dla niektórych osób objawy mogą pojawić się po zaledwie kilku miesiącach intensywnej pracy w stresującym środowisku, podczas gdy inni mogą pracować przez wiele lat, zanim zaczną doświadczać objawów wypalenia. Nie ma konkretnego "terminu" po którym wypalenie zawodowe zaczyna się manifestować.
Warto też pamiętać, że wypalenie zawodowe może dotknąć każdego, niezależnie od branży czy stanowiska. Kluczowe jest monitorowanie własnego samopoczucia, rozpoznawanie objawów i podejmowanie działań w celu zapobiegania wypaleniu lub radzenia sobie z nim, gdy już się pojawi.
