Traumatyczne wydarzenia nie są chwilowym zatrzęsieniem emocjonalnym. Ich wpływ może ciągnąć się latami, a co gorsza zaburzać prawidłowy rozwój emocjonalno-psychiczny dziecka. Terapia traumy jest skutecznym sposobem walki z zagrożeniem, ale powinna zostać odpowiednio dostosowana do dziecka i jego potrzeb. Jak wygląda terapia traumy i co dziecko może traktować jako traumatyczne wydarzenie?
Niekiedy możemy spotkać się z opinią, że trauma to następstwo trudnych wydarzeń. Prawdziwość tego twierdzenia jednak pokrywa się tylko w 50%. Kluczem do odpowiedzi jest analiza, co faktycznie jest trudną sytuacją i w jakich okolicznościach występuje. W przeciwnym razie twierdzenie to obejmowałoby wszelkie problematyczne zdarzenia naszego życia, a przecież tylko niektóre – te faktycznie traumatyczne – odciskają swoje piętno.
Traumatyczne wydarzenia muszą spełniać następujące cechy:
| 1. | Występują nagle lub nieoczekiwanie. |
| 2. | Wiążą się z uczuciem zagrożenia życia lub śmiercią (swoją lub swoich bliskich). |
| 3. | Wywołują poczucie bezsilności, przerażenia i trwogi – w stopniu bardzo intensywnym. |
Co może być traumą dla dziecka? Doświadczanie przemocy ze strony bliskich, rówieśników lub rodziców, wykorzystywanie seksualne, doświadczenie choroby zagrażającej życiu lub całkowicie zmieniającej sposób życia (może to dotyczyć samego dziecka lub jego opiekuna/bliskich). Traumatycznym wydarzeniem może być wybuch wojny (doświadczenie jej) oraz wiele innych sytuacji, które spełniają wyżej wymienione cechy. W obliczu tych jakże zróżnicowanych sytuacji, reakcja dziecka również może mieć indywidualny charakter. Wpływa na to jego poziom rozumienia sytuacji, wiek, reakcja bliskich i otoczenia, a także szybka i sprawnie udzielona pomoc emocjonalna.
Jakie możemy wymienić metody pomocy i jak wygląda terapia po traumie?
Terapia traumy powinna odbywać się pod okiem doświadczonego i wykwalifikowanego specjalisty. W przeciwnym razie nie przyniesie ona wyczekiwanego rezultatu lub może pogłębić niektóre z problemów dziecka. W artykule bliźniaczego magazynu: Jak wybrać terapeutę dla dziecka?, omówiliśmy najważniejsze kwestie związane z wyborem psychologa.
Oprócz tego warto się zaznajomić z różnymi metodami terapeutycznymi i zagłębić w ich główny cel. Wiedza ta pomoże zrozumieć obrany przez specjalistę sposób terapii oraz umożliwi kontrolowanie, czy faktycznie główne założenia są realizowane.
EMDR to inaczej Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Głównym celem terapii jest przekształcenie przyczyn problemów dziecka i nadanie im nowego znaczenia. Program leczenia wykorzystuje stymulację mózgu za pomocą ruchów gałek ocznych, dotyku i dźwięku. Nim jednak przystąpi się do analizy bolących wspomnień i doświadczeń, pacjent przechodzi „szkolenie” uczące, jak radzić sobie z napięciem i jak zwiększyć swoje indywidualne poczucie bezpieczeństwa. Metoda ta w wielu przypadkach zapobiega wystąpieniu Zespołu Stresu Pourazowego, a z powodu swojej niezwykłej i szybkiej skuteczności jest rekomendowana przez WHO. Ma bardzo szerokie zastosowanie u każdej grupy pacjentów, dlatego sprawdza się również jako leczenie traumy rozwojowej/leczenie traumy z dzieciństwa, z czego chętnie korzystają m.in. dorosłe dzieci alkoholików (DDA).
Polega ona na analizie życia i doświadczeń dziecka, aby lepiej zrozumiało swoje faktyczne uczucia, które mogą być błędnie zinterpretowane, a to wiąże się z odmiennym postrzeganiem problemu, niż był w rzeczywistości. Może również dochodzić do wypierania problemu i uruchamiać nadmierne systemy obronne, które będą blokować prawidłową samoanalizę. Ta metoda terapii nie jest stosowana u wszystkich młodych pacjentów, ale jej założenia i sposób działania mogą być wykorzystywane w integracyjnej terapii traumy.
Metoda koncentruje się na aktualnych odczuciach małego pacjenta, które mają odzwierciedlenie w jego zachowaniu. Wiąże się ona również z „pracami domowymi”. Specjalista zadaje ćwiczenia, a pacjent ma wykonać je w środowisku domowym, aby nauczyć się prawidłowych wzorców zachowań i pozbyć tych nabytych pod wpływem traumy. Poprzez przyjazną rozmowę, specjalista stara się, by pacjent sam dostrzegł nieprawidłowość swojego postępowania, a także czynnik wywołujący anomalie behawioralne czy wyolbrzymione reakcje.
Jak sama nazwa wskazuje, integracyjna terapia traumy to połączenie wielu technik i metod terapeutycznych w jedno, w celu jak najlepszego dostosowania leczenia do potrzeb pacjenta. Ten indywidualny plan umożliwia zaspokojenie potrzeb wsparcia pacjenta i dążenie do jak najszybszych efektów.
Ile trwa terapia traumy? Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od złożoności traumy/problemu, a także obranej metody terapeutycznej i reakcji pacjenta. W przypadku szybkiej interwencji specjalistycznej, terapia będzie wiązała się z lepszą skutecznością, a zatem i szybszym jej zakończeniem. Jeśli jednak obserwujesz przez dłuższy czas brak postępów, może to oznaczać, że psycholog nie pomaga (Twojemu) dziecku. Być może specjalista nie nawiązał odpowiedniej więzi z małym pacjentem, który nie chce się przed nim otworzyć lub obrane metody działania są mało skuteczne. W takim wypadku warto skonsultować się z inny, terapeutą, który może skorygować plan leczenia terapeutycznego dziecka.
Oprócz powyżej wymienionych metod terapeutycznych w przypadku dzieci stosuje się wspólne sesje z rodzicem bądź opiekunem. Może to gwarantować lepsze poczucie bezpieczeństwa lub ułatwić „przepracowanie” i porządkowanie myśli lub uczuć małego pacjenta. Niejednokrotnie włącza się również techniki relaksacji, które ułatwiają dziecku zrozumienie i poznanie swoich uczuć, a na dodatek można je praktykować w domu, co przekłada się na jakość terapii. Na temat sposobów relaksacji i treningu uważności, który może wspierać główny nurt leczenia terapeutycznego, więcej przydatnych informacji znajdziesz na portalu poświęconym mindfuless: https://www.mindfulkids.pl/
Niniejszy artykuł nie poruszył wszystkich metod, nurtów i możliwości terapeutycznych, których liczba i sposobów realizacji jest bardzo wiele. W celu pogłębienia swojej wiedzy szukaj informacji w rzetelnych źródłach, dzięki którym dokładnie rozpoznasz dane zagadnienie. Więcej na temat terapii traumy u dzieci możesz znaleźć w minibooku: Terapia traumy u dzieci i młodzieży. Ten „skondensowany” zasób praktycznej wiedzy pomoże Ci zrozumieć naturę traumatycznych wydarzeń i dostrzec niepokojące objawy, które mogą sugerować, że dziecko ich doświadczyło. Autorka przedstawiła również wybrane metody psychotraumatologii i podkreśliła ich długofalowe znaczenie, posiłkując się rzetelnymi informacjami i doświadczeniem licznych specjalistów.
