Fragment 1
Bycie rodzicem lub opiekunem jest jedną z najbardziej fantastycznych i satysfakcjonujących ścieżek, jakie obieramy w życiu, ale bez wątpienia może być również jedną z najtrudniejszych. Prawie wszyscy rodzice miewają chwile, kiedy martwią się o swoje dzieci, a także o własną zdolność do wspierania i prowadzenia ich ku dorosłości. Zadanie to jest szczególnie trudne w przypadku wychowywania nastolatków. Gdzie znaleźć zdrową granicę pomiędzy kontrolą dzieci a okazywaniem zaufania wobec nich? Dlaczego wolność i poczucie autonomii są takie ważne dla młodych ludzi i jak rodzicowi można pomóc to zrozumieć? Rodzice i opiekunowie mają ogromny wpływ na życie nastolatków oraz możliwość kształtowania ich wartości i aspiracji. Ich oddziaływanie na młodych ludzi oraz zdolność do wspierania i pomagania im w rozwoju są ściśle związane z tym, jak dorośli sami postrzegają własne mocne strony, doświadczenia i ograniczenia. Umiejętność reagowania na potrzeby nastolatków nie zawsze jest łatwa i nie ma jednoznacznych „właściwych” odpowiedzi.
Pani Krystyna zgłosiła się do gabinetu psychologa, szukając pomocy dla swojej czternastoletniej córki. Zdaniem matki córka stała się wycofana i zamknięta. „Z wesołej dziewczynki zmieniła się w ponurą i milczącą osobę. Proszę spróbować do niej dotrzeć” – te słowa matki padły na wstępnej konsultacji. Dziewczynka była chętna do rozmowy, gdy tylko została z panią psycholog sama. „Moi rodzice ciągle się kłócą. Gdy mama jest w złym humorze po kłótni z tatą, czepia się każdej mojej drobnej pomyłki. Nie mam już siły robić wszystkiego tak, jak ona by chciała” – wyznała Kasia, córka pani Krystyny, głosem pełnym rezygnacji. Po kilku spotkaniach dziewczynka zgodziła się, by w obecności psycholożki powiedzieć mamie te same słowa. Mama była w wyraźnym szoku, nie sądziła, że dziewczynka w ogóle zdaje sobie sprawę z problemów w relacji między rodzicami. Po wskazówkach psycholożki, które zawierały między innymi zawarcie umowy między córką a matką odnośnie do spędzania wspólnego czasu, zgody na wyjścia ze znajomymi oraz ustalenia zasad domowych, ich relacje zdecydowanie się polepszyły.
Jak zachodzą zmiany i rozwój w okresie nastoletnim?
Nastolatkowie muszą stawiać czoła wielu wyzwaniom, a jednocześnie stykają się i eksperymentują z różnego rodzaju relacjami, zachowaniami, gustami i stylem życia. Często jest to czas rosnącej presji w szkole, kiedy trzeba podejmować decyzje dotyczące dalszej drogi życiowej. Wszystko to może wywołać u nastolatków duży niepokój i stres. Dodatkowym wyzwaniem w okresie dojrzewania są liczne zmiany zachodzące w ciele nastolatka. Szybki wzrost, rozwijające się narządy płciowe, a także produkcja hormonów płciowych gwałtownie wzrastająca w organizmie wpływają na zachowanie i postawę nastolatków i mogą prowadzić do częstych wahań nastroju. Mimo iż jest to naturalny proces, może być bardzo stresujący, zarówno dla rodzica, jak i samego nastolatka. Ważne zmiany zachodzą również w mózgu – młodym ludziom może być trudno rozpoznać emocje u innych ludzi, a także dokonywać dojrzałych osądów na temat konsekwencji swoich działań.
Presja rówieśników
Nastolatkowie bardzo się martwią, czy „pasują” do swojego środowiska. Porównują się do swoich rówieśników i często zależy im na pozytywnej ocenie innych. Wraz z tymi obawami pojawia się u nich pragnienie bycia zauważonym i rozpoznanym. Jednakże wbrew powszechnej opinii rodzice też odgrywają niezwykle ważną rolę w tym procesie. Nastolatkowie mogą jawnie okazywać odrzucanie poglądów i wartości rodzica, jednak rodzicielski wpływ, zainteresowanie i wsparcie są nadal kluczowe dla rozwoju młodego człowieka. Mimo usilnych prób ich przesuwania i testowania nastolatkowie nadal potrzebują także jasnych granic. Ustalając zasady, rodzic powinien postarać się o aktywne zaangażowanie nastolatka w rozpoznanie konsekwencji ich ewentualnego przekroczenia. Rodzice piętnastoletniego Antka zgłosili się do gabinetu psychologicznego, nie mogąc poradzić sobie z jego obsesją gier komputerowych. We wstępnym wywiadzie ustalono, że chłopiec spędza średnio sześć godzin przed komputerem, rezygnując zupełnie z życia społecznego poza domem. Antek początkowo nie był przekonany do rozmowy z psychologiem, jednak po ustaleniu, że to on decyduje, jakie informacje trafią do rodziców, zgodził się na spotkanie. Chłopiec starał się bardzo zatuszować swoje zawstydzenie, jednak po chwili rozmowy rozpłakał się i wyznał, że od dawna koledzy w szkole się z niego wyśmiewają i traktują jako „gorszego”. Jedynie w świecie gier nie czuł się oceniany i wyszydzany. Chłopiec bardzo bał się reakcji rodziców, uważając, że oni także ocenią go jako „słabego”. Psycholożka nie naciskała chłopca, by zdradził im swoją tajemnicę, jednak umacniała go w poczuciu, że to nie on jest winny temu, co się z nim dzieje. Wraz z poczuciem własnej wartości wzrosło w nim także przekonanie, że warto prosić o pomoc. Dorastanie to czas, w którym wielu młodych ludzi kieruje się idealistycznymi poglądami. Z tego powodu często czują się zniecierpliwieni i skłóceni ze światem dorosłych. Mają też tendencję do przekonania, że znają odpowiedzi na wszystkie pytania. Chociaż może to być bardzo irytujące dla dorosłego człowieka, w tym rodzica, zdecydowanie lepiej będzie włączyć się do dyskusji i poznać nawzajem swoje przekonania, zamiast ignorować nastolatka lub odrzucać jego pomysły.
